eShram Yojana: भारतात असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा पुरवणे

Last updated on July 21st, 2023 at 12:23 pm

The eShram Yojana or Pradhan Mantri e-Shramik Card scheme is a social security initiative launched by the Government of India in 2020. This comprehensive scheme aims to provide social security benefits to unorganized workers across the country. By offering unique identification and access to various benefits, the eShram Yojana plays a vital role in improving the lives of millions of workers and their families.

eShram Yojana: भारतात असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा पुरवणे

eShram Yojana किंवा प्रधानमंत्री ई-श्रमिक कार्ड योजना हा केंद्र सरकारने 2020 मध्ये सुरू केलेला सामाजिक सुरक्षा उपक्रम आहे. देशभरातील असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा लाभ देण्याचा या व्यापक योजनेचा उद्देश आहे. अद्वितीय ओळख आणि विविध लाभ प्राप्त करून, eShram योजना लाखो कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांचे जीवन सुधारण्यासाठी महत्वाची भूमिका बजावते.

परिचय: eShram Yojana समजून घेणे

eShram Yojana ही भारतातील असंघटित कामगारांना आधार देण्यासाठी सामाजिक सुरक्षा योजना म्हणून सुरू करण्यात आली होती. यामध्ये रोजंदारी कामगार, बांधकाम कामगार, फेरीवाले आणि घरगुती कामगार अशा विविध असंघटित क्षेत्रातील व्यवसायात गुंतलेल्या कामगारांच्या गरजा भागविल्या जातात. या योजनेच्या माध्यमातून या कामगारांना सुरक्षा कवच देण्याचा आणि त्यांचे सर्वांगीण कल्याण करण्याचा प्रयत्न केला जातो.

eShram योजनेसाठी पात्रता निकष

eShram योजनेसाठी पात्र होण्यासाठी, एका कामगाराने खालील निकषांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे:

1. भारतीय नागरिकत्व

या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कामगार हा भारतीय नागरिक असावा.

2. वय आवश्यकता

18 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त वय असलेल्या कामगारांसाठी eShram Yojana खुली आहे. हे फायदे प्रौढ काम लोकसंख्या दिशेने लक्ष्य आहेत याची खात्री करा.

3. असंघटित क्षेत्रात गुंतलेले

असंघटित क्षेत्रातील विविध व्यवसायात सहभागी असलेले कामगार या eShram योजनेसाठी पात्र आहेत. या योजनेत विविध व्यवसायांचा समावेश आहे, जे बर्याचदा औपचारिक रोजगार करार किंवा सामाजिक सुरक्षा कव्हरेज नसतात त्यांच्यासाठी सर्वसमावेशकता सुनिश्चित करतात.

• Pradhan Mantri Suraksha Bima Yojana : सर्वांसाठी परवडणारी जीवन विमा योजना

eShram योजनेचा लाभ

eShram योजनेत नोंदणीकृत कामगारांना सामाजिक सुरक्षा तरतुदींसह सशक्त बनविण्याचे अनेक फायदे देण्यात आले आहेत. या योजनेचे मुख्य फायदे पुढीलप्रमाणेः

1. पेन्शन

eShram Yojana नोंदणीकृत कामगारांना निवृत्तीवेतन लाभ प्राप्त होतात, जे त्यांच्या निवृत्तीच्या काळामध्ये आर्थिक सहाय्य प्रदान करतात. सक्रिय रोजगार बंद केल्यानंतर कामगारांचे सन्मानपूर्ण जीवन सुनिश्चित करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे.

2. आरोग्य विमा

eShram योजनेचा आरोग्य विमा संरक्षण हा एक आवश्यक घटक आहे. हि आरोग्य विमा कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना आजारपण किंवा वैद्यकीय आणीबाणीच्या काळात वैद्यकीय सुविधा आणि आर्थिक मदत उपलब्ध करून देते.

3. अपघात विमा

या योजनेत कामगारांना अपघात विमा संरक्षण दिले जाते, कामाशी संबंधित अपघात किंवा अपंगत्व असल्यास आर्थिक मदत दिली जाते. ही तरतूद कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना अनपेक्षित अपघातांमुळे उद्भवणाऱ्या आर्थिक ओझ्यापासून संरक्षण करण्यास मदत करते.

4. कौशल्य विकास प्रशिक्षण

कौशल्य विकासाचे महत्त्व ओळखून eShram योजनेत नोंदणीकृत कामगारांना प्रशिक्षण कार्यक्रमासाठी प्रवेश दिला जातो. या उपक्रमांमुळे त्यांची व्यावसायिक कौशल्ये वाढतील, त्यांना अधिक रोजगारक्षम आणि अपवर्ड मोबिलिटी सक्षम होईल या गोष्टींकडे विशेष लक्ष दिले जाते. 

5. सरकारी योजना आणि सेवांमध्ये प्रवेश

नोंदणीकृत कामगार eShram योजनेच्या माध्यमातून विविध शासकीय योजना व सेवांचा लाभ घेऊ शकतात. यामुळे त्यांचे जीवनमान उंचावण्यासाठी त्यांना सरकारकडून मिळणारे लाभ आणि संधी मिळण्याची खात्री मिळवून दिली जाते.

eShram योजनेसाठी नोंदणी प्रक्रिया

eShram योजनेसाठी नोंदणी करण्यास इच्छुक कामगार खालील चरणांचे अनुसरण करू शकतातः

• या योजनेसाठी समर्पित अधिकृत वेबसाइट eShram पोर्टलला भेट द्या.
• वैयक्तिक माहिती आणि व्यवसाय तपशील समावेश अचूकपणे आवश्यक तपशील भरा.
• ओळखीचा पुरावा, वय आणि पत्ता पुरावा यासारख्या सहाय्यक कागदपत्रे प्रदान करा.
• अर्ज ऑनलाइन सबमिट करा.
• पर्यायाने, कामगार नोंदणी प्रक्रियेसह मदतीसाठी जवळच्या CSC (Common Service Center) शी संपर्क साधू शकतात.
• हे लक्षात घेणे महत्वाचे आहे की नोंदणी प्रक्रिया विनामूल्य आहे, त्यामुळे सर्व पात्र कामगारांसाठी प्रवेशयोग्यता सुनिश्चित करते.

eShram Yojana अंमलबजावणी आणि प्रशासन

eShram योजनेची अंमलबजावणी आणि देखरेख करण्याची जबाबदारी कामगार आणि रोजगार मंत्रालयाची आहे. नोंदणीकृत कामगारांना सामाजिक सुरक्षा लाभ प्रभावीपणे प्रदान करण्यासाठी मंत्रालय विविध सरकारी विभाग, संस्था आणि संस्थांशी सहकार्य करते.

निष्कर्ष

eShram Yojana हि भारतातील असंघटित कामगारांना सामाजिक सुरक्षा प्रदान करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. एक अद्वितीय ओळख प्रणाली आणि विविध फायदे प्रवेश ऑफर करून, पेन्शन समावेश, आरोग्य विमा, अपघात विमा, कौशल्य विकास प्रशिक्षण, आणि सरकारी योजना आणि सेवांमध्ये प्रवेश, लाखो कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांचे जीवन उंचावणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. सामाजिक सुरक्षा कवचातील त्रुटी दूर करण्यात आणि अधिक सर्वसमावेशक आणि समृद्ध समाज सुनिश्चित करण्यात ही संस्था महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

eShram योजना – FAQ